Theo quy định của pháp luật Việt Nam, để đảm bảo lợi ích của trẻ em thì cha mẹ là những người đầu tiên có nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng con cái. Tuy nhiên trên thực tế nhiều trẻ em không được cha mẹ chăm sóc, nuôi dưỡng với nhiều lý do như cha mẹ đi làm ăn xa, cha mẹ mất sớm, cha mẹ bỏ rơi,…. Chính vì thế, việc xác định quyền và nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng cháu của ông bà để thay thế nghĩa vụ và quyền của cha mẹ là hoàn toàn cần thiết.
Luật Hôn nhân gia đình năm 2014 tại Điều 104 có quy định: “Ông bà nội, ông bà ngoại có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu, sống mẫu mực và nêu gương tốt cho con cháu; trường hợp cháu chưa thành niên, cháu đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình mà không có người nuôi dưỡng theo quy định tại Điều 105 của Luật nàythì ông bà nội, ông bà ngoại có nghĩa vụ nuôi dưỡng cháu”. Như vậy, trong trường hợp cha mẹ không còn hoặc cha mẹ không có điều kiện trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con thì ông bà có quyền, nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng cháu chưa thành niên hoặc đã thành niên nhưng mất năng lực hành vi dân sự và không có anh, chị, em hoặc anh chị em không đủ điều kiện nuôi dưỡng.
Bên cạnh đó, Điều 113 Luật Hôn nhân gia đình năm 2014 cũng quy định nghĩa cụ cấp dưỡng của ông bà đối với cháu: “Ông bà nội, ông bà ngoại không sống chung với cháu có nghĩa vụ cấp dưỡng cho cháu trong trường hợp cháu chưa thành niên hoặc cháu đã thành niên không có khả năng lao động, không có tài sản để tự nuôi mình và không có người cấp dưỡng theo quy định tại Điều 112 của Luật này.”
Ngoài ra, khi xác định quyền nuôi con khi ly hôn, trong trường hợp xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con thì Tòa án có thể quyết định giao con cho người giám hộ là ông bà theo quy định của BLDS năm 2015.
Kết luận: Ông bà hoàn toàn có quyền và nghĩa vụ nuôi dưỡng cháu trong một số trường hợp cụ thể để đảm bảo quyền và lợi ích của cháu. Do đó, ông bà có thể làm đơn yêu cầu Tòa án có thẩm quyền giải quyết để có thể nhận nuôi cháu.
Trân trọng.