Khi một người qua đời, ở hàng thừa kế thứ nhất gồm cha, mẹ, vợ, chồng và các con là những người sẽ được hưởng thừa kế. Để được hưởng di sản, những người hưởng di sản phải chứng minh các mối quan hệ này bằng giấy tờ. Chứng minh mối quan hệ với các con thường không quá khó, nhưng chứng minh mối quan hệ với cha mẹ, vợ chồng của người đã chết thường gặp rất nhiều khó khăn do giấy tờ bị thất lạc, hoặc chưa bao giờ có.
Các loại giấy tờ phổ biến nhất thường bị thiếu, đó là:
– Giấy khai sinh của người để lại di sản để chứng minh mối quan hệ giữa người này với cha, mẹ.
– Giấy chứng tử của cha mẹ người để lại di sản. Khi phân chia di sản, bắt buộc phải chứng minh cha mẹ của người để lại di sản còn sống hay đã chết, nếu đã chết thì chết vào thời điểm nào.
– Giấy đăng ký kết hôn hoặc giấy xác nhận tình trạng hôn nhân của người để lại di sản. Vợ hoặc chồng của người để lại di sản là người được hưởng di sản thừa kế, do vậy khi khai nhận, phân chia di sản không thể bỏ qua những người này.
Tuy nhiên, qua thực tế giải quyết các hồ sơ yêu cầu phân chia di sản, đa số các hồ sơ bị thiếu các loại giấy tờ nêu trên. Khi được yêu cầu xuất trình thì những người thừa kế đều rất ngỡ ngàng, bởi nó chưa bao giờ nằm trong suy nghĩ của họ. Vấn đề càng khó khăn, phức tạp nếu như chính các cơ quan quản lý hộ tịch không còn lưu giữ được thông tin về đăng ký khai sinh, khai tử và đăng ký kết hôn để cấp trích lục cho công dân. Rõ ràng, không thể đăng ký khai sinh cho người đã chết, càng không thể đăng ký kết hôn cho người đã chết, luật pháp cũng không cho phép cơ quan nào cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân cho người đã chết. Tóm lại, thiếu các loại giấy tờ này là việc phân chia di sản thừa kế rơi vào bế tắc.
Để giải thích cho hiện tượng này, có thể thấy một số nguyên nhân chính như sau:
– Nguyên nhân khách quan: Do chiến tranh, thiên tai, do phải lưu giữ quá lâu nên giấy tờ bị thất lạc hoặc ngày xưa khó khăn nên chưa đăng ký xin cấp các giấy tờ đó. Một số trường hợp có giấy tờ nhưng sai thông tin trong quá trình cấp giấy.
– Nguyên nhân chủ quan: Nghĩ đơn giản, không có cũng chẳng sao, chẳng bao giờ dùng đến nên không cần quan tâm.